Wat is Wabi Sabi

Stel een Japanner deze vraag en er zal waarschijnlijk een lange stilte volgen. Stel dezelfde vraag aan een Amerikaan en het antwoord zal er vaak snel en zeker zijn: "Het is de schoonheid van imperfecte dingen!" Waarom worstelen de Japanners voor een antwoord op de betekenis van wabi sabi terwijl de westerlingen er geen moeite mee lijken te hebben? Zouden ze misschien op zoek zijn naar een ander antwoord?

“Vertaling”, schreef Kakuzo Okakura, auteur van de klassieker ‘The Book of Tea’, kan op zijn best alleen de achterkant van een brokaat zijn, alle draden zijn er maar niet de subtiliteit van kleur of ontwerp." Weinig voorbeelden illustreren dit beter dan het Japanse concept van wabi sabi. Westerlingen hebben de neiging om wabi sabi te associëren met fysieke kenmerken: imperfectie, ruwheid, een ouderwetse en verweerde look, enz.

Hoewel wabi sabi deze kwaliteiten kan omvatten, zijn deze kenmerken noch voldoende, noch toereikend om de essentie van het concept over te brengen. Wabi Sabi is niet strikt gebonden aan een lijst met fysieke eigenschappen. Integendeel, het is een diepgaand esthetisch bewustzijn dat het uiterlijk overstijgt. Het is voelbaar, maar zelden verwoord, veel minder gedefinieerd. Het definiëren van wabi sabi in fysieke termen is als het uitleggen van de smaak van een stuk chocolade door zijn vorm en kleur aan iemand die het nog nooit heeft geproefd. Zolang men zich op het fysieke concentreert, is men gedoemd om alleen de achterkant van het brokaat te zien, terwijl zijn echte schoonheid verborgen blijft. Om zijn ware essentie te zien, moet men verder kijken dan het schijnbare, men moet naar binnen kijken.

De term wabi sabi bestaat uit twee kanji (Chinese karakters) gedeeld door Japans en Chinees. Oorspronkelijk betekende wabi ( 侘) ‘moedeloos’ en betekent sabi ( 寂) ‘solitude’ of 'eenzaamheid'. Dit zijn woorden voor gevoelens, niet voor de fysieke verschijning van objecten. De term belichaamt een verfijnde esthetische gevoeligheid die zeer duidelijk was in de oude Chinese kunst en literatuur, lang voordat het concept in Japan werd gepopulariseerd door de introductie van het zenboeddhisme en de theeceremonie. Aziaten worden niet geboren met deze esthetische gevoeligheid. Ze ontwikkelen het door langdurige blootstelling aan klassieke literatuur, penseelschilderkunst en vooral aan poëzie. Overweeg dit beroemde gedicht van de achtste-eeuwse Chinese dichter Cheung Chi ( 張繼):

月落烏啼霜滿天

江楓漁火對愁眠

姑蘇城外寒山寺

夜半鐘聲到客船

Maansondergang, een kraai krast, de lucht gevuld met rijp
Esdoorns bij de rivier, visserslichten, de reiziger ziet een droevige slaap tegemoet
Buiten de stad Suchow, van de ‘Cold Mountain’ tempel
Het geluid van de nachtklok bereikt de boot van de reiziger

Het beeld van dit sombere weemoedige landschap dat de reiziger ziet die een eenzame nacht op de rivier doorbrengt, is ook kalm en rustig. Een soortgelijke sfeer wordt in de volgende haiku geschreven door de achttiende-eeuwse Japanse dichter Yosano Buson
( 与 謝 蕪 村):

山寺や
撞きそこなひの
鐘霞む

Van een bergtempel
het geluid van een geslagen klok klungelend
verdwijnt in de mist

Gedichten als deze roepen een diep persoonlijk esthetisch bewustzijn op, een bitterzoete mix van eenzaamheid en sereniteit, een gevoel van neerslachtigheid gesteund door vrijheid van materiële hinder. Dit is hoe wabi sabi aanvoelt. En je kunt het alleen ervaren door de focus te richten en van buiten naar binnen te kijken. Geen wonder dat de Japanners worstelen om wabi sabi uit te leggen; ze proberen te vertellen hoe het voelt, niet alleen hoe het eruit ziet!

Natuurlijk is dit esthetische bewustzijn niet voorbehouden aan Aziaten. Je hoeft alleen maar te kijken naar de foto's van Walker Evan van het interieur van een Alabama boerderij, of Andre Kertesz's schaduwen van de lege stoelen, of de centrale binnenplaats in Georgia O'keeffe's huis in Abiquiu om een soortgelijk esthetisch bewustzijn te herkennen. Deze kunstenaars spreken met het publiek door wederzijds begrip van hun privé-emoties. Zo'n verbinding kan niet worden vervalst. Een algemene misvatting is te geloven dat een kunstenaar kunstmatig een resonantie kan creëren met het publiek met bepaalde visuele aanwijzingen. Tenzij het werk een oprechte uitdrukking is van het gevoel van de kunstenaar, zal het effect alleen hol lijken voor de waarneembare ogen.

Wabi Sabi is geen stijl die wordt gedefinieerd door oppervlakkige verschijning. Het is een esthetisch ideaal, een rustige en gevoelige gemoedstoestand, bereikbaar door te leren het onzichtbare te zien, te verkleinen wat onnodig is en te weten waar te stoppen.